Scheepswerf Kon.Mij. De Schelde en haar tekeningen 1875-

Het Scheldearchief bestaat in feite uit drie delen, te weten het directie-archief, de fotocollectie en tenslotte het tekeningenarchief. De afgelopen maanden is de overbrenging van dat laatste archief van het hoofdkantoor van Damen Schelde Naval Shipbuilding naar het gemeentearchief voorbereid en in september-oktober werd alles overgebracht. Naast een aparte serie tekeningen afkomstig van de machinefeabriek en ketelmakerij gaat het hierbij om de tekeningen van de Tekenkamer. De laatste serie tekeningen was onderverdeeld in marinescheepsbouw, koopvaardijscheepsbouw en overigen. De Kon. Mij. De Schelde heeft zich ook bezig gehouden met constructiebouw zoals bruggen en vliegtuigen. Helaas is van de laatste activiteit slechts een enkele tekening bewaard gebleven. De tekeningen die nu zijn overgebracht naar het gemeentearchief dateren uit de periode 1865-1970.

De hamvraag voor maritiem-historisch geïnteresseerden is natuurlijk: wat is er bewaard en kan ik dat inzien?

Van de machinefabriek annex ketelmakerij zijn circa 2.400 tekeningen bewaard gebleven. Deze zijn inmiddels allemaal beschreven. De oudste tekeningen dateren van 1876-1877 en betreffen de ketels geleverd voor de Concurrent I en II, gebouwd voor Arie Smit te Slikkerveer en de machine voor de stoomschoener Schelde. Uit de 19e eeuw en begin 20e eeuw zijn relatief veel tekeningen bewaard gebleven. Dat neemt af na de jaren twintig en vanaf de Tweede Wereldoorlog zijn nauwelijks tekeningen bewaard gebleven. Het is de bedoeling om deze bestanden te digitaliseren, te koppelen aan de beschrijvingen en het vervolgens via het internet aan te bieden voor raadpleging. Het streven is om dit medio 2014 te realiseren.

Van de afdeling scheepsbouw zijn een veelvoud aan tekeningen bewaard gebleven te beginnen vanaf het eerste schip dat er werd gebouwd. Echter van sommige schepen resteren slechts enkele tekeningen en van andere schepen weer honderden. Er waren in feite twee series, een serie nettekeningen en een serie calques. De serie nettekeningen beslaat zo'n 1.500 tekeningen en is voor 60% beschreven. Naar verwachting is in januari 2014 de gehele serie beschreven. Anders ligt dit bij de calques. Deze bevinden zich deels nog in de originele kokers en deels in zuurvrije dozen. De omvang is vooralsnog moeilijk te bepalen omdat veelal kleine tekeningen ingerold zijn tussen de grote tekeningen. Naar schatting gaat het om meer dan 10.000 tekeningen. De materiële staat van de calques is deels slecht. Dat komt door meerdere oorzaken. Afgezien van klimatologische invloeden (vocht-warmte-koude) zijn calques zeker op (relatief korte) termijn gevoeliger voor scheuren of nog erger in stukjes breken dan papier. Het is een proces dat wij kunnen vertragen maar niet stoppen. Daarnaast zijn er in het verleden geregeld scheuren gerepareerd met behulp van plakband. Dat plakband is inmiddels opgelost en vormt nu een uitstekende lijmlaag tussen de opgerolde tekeningen. Het resultaat laat zich raden. De tekeningen kunnen niet meer worden afgerold dan met gevaar voor (grote) schade. De bewerking van de calques gaat meerdere jaren duren. Dit komt door de hoeveelheid en door de materiële staat. De calques moeten worden beschreven, daarna volgt een eventuele digitalisering en beschikbaarstelling via het internet.

Maar welke informatie bieden de tekeningen ons. Dat is heel wisselend. Van pijpleidingen tot schroefbladen, van machines en ketels tot het geëtste glas in de deuren van de eetsalon van een Russisch koopvaardijschip uit de jaren vijftig van de 20e eeuw. Wil je meer weten over de verschillen tussen het meubilair voor de 1e, 2e en 3e klas passagiers en/of het bed waarin de kapitein sliep gelijk was aan dat van de stoker? Op dit soort vragen is straks een antwoord worden gegeven. Er is dus eigenlijk maar één maar, eerst moeten de tekeningen worden beschreven en daar zijn wij hard mee bezig.

Machines voor de Noord-Brabant rond 1900

De tekeningen waren opgeslagen in drie ruimten en speciaal daarvoor gemaakte kasten. Deze kasten werden in eigen beheer gemaakt op de Timmerfabriek.

Tekeningenkasten machinefabriek/ketelmakerij

Tekeningenkasten scheepsbouw

Na de overbrenging van alle bewaard gebleven tekeningen naar het gemeentearchief hadden de tekeningenkasten geen nut meer. De tekeningen worden nu grotendeels bewaard in zuurvrije dozen in afwachting van verdere bewerking. Het lot van de kasten was dus de vuilniscontainer. In overleg echter heeft het gemeentearchief bedacht er goed aan te doen een klein deel te bewaren. Doel was en is zo een beeld te geven hoe de tekeningen vroeger bewaard werden. Bovendien zijn de kasten ook een stukje maritiem-historisch erfgoed. Van de bovenbouw resteert niets meer. Daarvoor is het plafond in de archiefbewaarplaats te laag. Van de onderbouw is een gedeelte bewaard gebleven en opnieuw opgebouwd.

Tekeningenkast als bouwpakket

Opnieuw gebouwd in de archiefbewaarplaats en inmiddels deels gevuld met tekeningen

Kinderen ontwerpen reclamemateriaal voor scheepvaartmaatschappij

Op maandag 23 en dinsdag 24 september vond de Kunst-en cultuurroute basisonderwijs groep 7/8 plaats. Ook wij deden mee. In totaal passeerden bijna 80 meisjes en jongens de kluisdeur. Het programma viel in twee delen uiteen. Eerst was er een kleine rondleiding in de kluis waarbij verteld werd wat een archief is. Dat laatste was belangrijk omdat dat ook te maken had met het tweede deel van het programma. Op de studiezaal waren reclameposters opgehangen, er lagen enkele originele bouwtekeningen van een schip en het meubilair en een zogenaamd stalenboek. Dat laatste boek werd gebruikt voor de inrichting en stoffering van een koopvaardijschip en bevat stalen van de gebruikte gordijnstoffen, stoelbekleding, vloerbedekking, hout- en andere materiaalsoorten voor het meubilair. De opdracht was simpel. Uitgangspunt was dat er een nieuwe veerlijn op Engeland werd geopend en dat er nog geen logo, reclameposters etc. beschikbaar waren. Met andere woorden, (kleur-)potloden, gummetjes, puntenslijpers en blanco papier lagen klaar op de tafels. Er was slechts een grove schets gemaakt hoe bijvoorbeeld dat logo eruit kon zien. Met slechts een summiere toelichting werd het aan de fantasie/verbeeldingskracht van de kids overgelaten om het gewenste op papier te zetten. Het resultaat mag er naar zijn, sommige tekeningen konden zo door naar een reclameadviesbureau voor de finishing touch! Volgens ons hadden de kids veel plezier in deze opdracht, sommigen wilden zelfs niet weg. Het is op het moment niet mogelijk alle tekeningen te laten zien, maar de onderstaande voorbeelden willen wij niemand onthouden. 

Noor

Iraisha

Sữmely

 

Zahra

Het gemeentearchief Vlissingen en de Vlissingse Zeedag 13 oktober 2013

Vanmiddag opent ook het gemeentearchief Vlissingen haar deuren. Sterker nog de stalen deur tot onze schatkamer gaat open. Normaliter mag het publiek niet komen in het archiefdepot. Vandaag maken wij een uitzondering. Om 13.30, 14.30 en 15.30 zijn er rondleidingen van circa een half uurtje. Sommige schatten uit de Vlissingse geschiedenis komen voor het zoeklicht. Welke? Kom zelf maar kijken.

Jammer genoeg is onze laatste 'aanwinst' nog niet te bewonderen. De scheepswerf Kon. Mij. De Schelde en haar opvolger Damen Schelde Naval Shipbuilding bewaarden het grootste deel van hun tekeningen opgerold in speciaal daarvoor bij de eigen timmerfabriek gemaakte houten kasten. Een klein deel daarvan is 'gered' en wordt straks weer opgebouwd in het archiefdepot en deels gevuld met tekeningen. Zo kun je een idee krijgen hoe vroeger tekeningen bewaard werden.

Verder kan men natuurlijk ook nog onze expositie Kringen in het water. Leven rond het Dok, gemeentearchief Vlissingen nog bezoeken. Binnenkort wordt deze tentoonstelling gesloten, dus dit is een van uw laatste kansen om de Vlissingse Dokhaven in woord en beeld tussen 1900 en anno 2013 te bewonderen. Bovendien wordt ook de animatiefilm zoals de Dokhaven er rond 1900 uitzag gedraaid. Om de lange relatie tussen de (Koninklijke) Marine en Vlissingen te benadrukken wordt verder aandacht besteed aan het pantserdekschip Noord-Brabant. Gebouwd op De Schelde, kwam het in 1926 terug naar Vlissingen voor de opleiding van matrozen totdat het in 1940 door e eigen bemanning in brand werd gestoken.

Wij zijn er klaar voor, dus tot vanmiddag!