Nederlandse aardappelen voor Sri Lanka in 1961

 De Coolgardie wordt geladen. GAV Collectie Dert 424.7341-3

Aardappelen zijn een onlosmakelijk hoofddeel van de Nederlandse warme maaltijd. Vincent van Gogh beeldt dat mooi af in zijn schilderij De Aardappeleters uit 1885. Sindsdien is de Nederlandse keuken verrijkt door culturele invloeden van buitenaf. Maar waar haal je vandaag de dag jouw portie aardappels vandaan? De traditionele groente- en aardappelboeren verdwijnen langzamerhand uit het straatbeeld. Een alternatief is letterlijk de boer op gaan. Simpeler is gewoon even naar de supermarkt te gaan. Maar hoe komen die aardappelen daar. Ze moeten tenslotte eerst gepoot, gerooid, verpakt en uiteindelijk vervoerd worden. En bij dat laatste begint ons Aziatisch avontuur in 1961 door de firma Dert gefotografeerd.

Nederland exporteert dan consumptie – en fabrieksaardappelen (in 1960 96.000 ton). Klei-aardappelen gaan vooral naar landen als België maar ook naar Aziatische markten in Sri Lanka (toen nog Ceylon genoemd), Malakka en Singapore. De met name Zeeuwse en Brabantse aardappelen bestemd voor België worden per auto vervoerd, voor Azië ligt dat natuurlijk anders.

In Middelburg werd zaterdag 4 maart het Engelse vrachtschip Golden Comet (1.200 bruto tonnage) verwacht om bijna 1.000 ton exportaardappelen te laden voor Ceylon. De aardappelen waren deels afkomstig uit Zeeland en deels van elders in Nederland. Op dinsdag 7 maart werd een tweede schip voor een soortgelijke lading verwacht, namelijk de Noorse Ice Princess. Het was ten dele een Vlissingse aangelegenheid omdat het Vlissingse cargadoorkantoor John P. Best en Co. de vracht had aangenomen, maar Middelburgse stuwadoors mochten het zware werk verrichten. Dert zet ook de Golden Comet op de gevoelige plaat.

 De Coolgardie wordt geladen. GAV Collectie Dert 424.7340-4

Maar ook in Vlissingen zelf werden aardappelen geladen. Het Zeeuws Dagblad d.d. 25 mei verhaalt dat het enkele dagen zeer druk was geweest op de handelskade in de Buitenhaven. Daar lag op dat moment het Zweedse koelschip Coolgardie (bijna 3.500 bruto register tons) dat 1.200 ton moest laden voor zaterdagavond 20 mei en dan met spoed de lange reis naar Sri Lanka moest maken om op tijd voor de aflopende markt in Colombo aan te komen. Kwam men te laat dan liep de exporteur een groot financieel risico. Blijkbaar ging het in het verleden niet altijd naar wens, want in de krant luidde het dat de N.H. Haven nu beter was uitgerust en voorbereid. De zakken aardappelen lagen al ter plaatse gestapeld op pallets die zo in de laadruimen konden worden getakeld. Mede omdat het een spoedklus was, waren naast eigen personeel ook de werknemers van een Hansweertse stuwadoorsfirma en een Vlissings slopersbedrijf ingeschakeld en dag en nacht werd doorgewerkt. Men begon op vrijdagavond om half tien om de volgende avond rond half zeven klaar te zijn. Binnen 24 uur na aankomst te Vlissingen was de Coolgardie onderweg naar Colombo. Wat ons resteert zijn een paar foto’s.

Noot

1. Gebouwd door Helsingor Skibss of Maskinbyggeri, Elsinore, Denemarken with bouwnummer 328 in 1956 was zij eigendom van Rederi A/B Transocean (manager Rolf Carlsson), Göteborg, Zweden. In 1969 herdoopt Lastrigoni (manager Lithos Shipping Co.Lltd, Limassol, Cyprus) and in 1974 Rea (eigenaar Prometheus Maritime Corporation, Pieraeus). Arriveerde op 15 januari 1983 te Piraeus, Griekenland en werd opgelegd. Kwam uiteindelijk op 15 november 1987 te Aliaga. Turkije aan om te worden gesloopt. IMO 5079202.

Bronnen

-Krantenbankzeeland.nl: Zeeuws landbouwblad d.d. 7 januari, Zeeuws Dagblad d.d. 4 maart en 25 mei en De Stem 4 maart.

-Gemeentearchief Vlissingen. Collectie Dert (toegang 424).

-Archief Kabinet van de Burgemeester (T107) inv.nrs. 62 en 68.

-H. Arnoldus. Vijftig jaar N.V. Haven van Vlissingen 1934-1984.

-Persoonlijke aantekeningen betreffende scheepvaart.

Italiaans fruit via Vlissingen naar Engeland in 1947

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Vlissingen zwaar gebombardeerd door de geallieerden. De havens kregen het zwaar te verduren. Dat was na de bevrijding duidelijk zichtbaar, zwaar beschadigde kaden en een voor de scheepvaart onbruikbare buitenhaven. Dat laatste omdat in de toegang wrakken lagen. De wederopbouw ging langzaam zoals menigeen verzuchtte. Toch kwam het scheepvaartverkeer weer op gang. Het eerste passagiersschip dat na de oorlog de haven van Vlissingen aandeed was het Noorse s.s. Nova dat op 2 juli 1946 zonder problemen met laag water binnenliep. De 31 passagiers stapten op autobussen richting Rotterdam en ’s middags begon het lossen van de vracht bestaande uit 600 kisten gevuld met levende kreeften. De kreeften werden direct met vrachtwagens naar Yerseke en België vervoerd. 

Men koestert dan nog steeds de hoop dat de Stoomvaart Maatschappij Zeeland haar lijndienst op Engeland weer vanuit Vlissingen opstart. Dit is ijdele hoop, vanaf 1946 wordt Hoek van Holland de thuishaven voor de SMZ schepen. Was dan alles kommer en kwel. Neen moet het antwoord luiden. Er werden nieuwe initiatieven ontplooid.

Collectie Dert 424.12232

Een foto in de Beeldbank van het Gemeentearchief Vlissingen toont zo’n initiatief. De omschrijving en datering waren vaag, fruit uit Italië per trein aangevoerd en naar Engeland vervoerd tussen 1945 en 1955. Enig speurwerk leverde echter meer informatie op.

In het jaarverslag van het Havenbedrijf over 1947 sprak men van belangrijke vorderingen, maar het jaar zelf was zeer teleurstellend geweest. Door het lichten van de wrakken van een Hansaschip (K.M.S. bouwnummer 252) en het motorschip Prins Hendrik beschikte men nu over een doorvaarbare monding van 150 à 160 meter bij een diepte van 9 meter, ruim 100 meter breder dan het jaar daarvoor. De Nederlandse Spoorwegen had de rails langs de Buitenhaven inmiddels hersteld.

Tussen eind juni en begin september 1947 was vanuit Vlissingen een lijndienst geopend op Engeland, beurtelings onderhouden door de coasters Jacoba, Deni en Hilda die samen  48 reizen maakten geladen met fruit uit Italië en Nederland.

Dinsdagmiddag 25 juni vertrok de Jacob als eerste van de drie coasters naar Ipswich. Zes dagen per week vaart vanuit Vlissingen een schip met dezelfde bestemming af, alleen op zaterdag werd niet in Vlissingen geladen. Dit kwam doordat in Engelse havens niet op de zondag werd gelost. Vanuit Ipswich werd het fruit verder vervoerd naar Londen. De Jacoba had maar liefst 10 wagons oftewel 56 ton fruit aan boord, aangevoerd met de trein vanuit Italië via Zwitserland, Frankrijk en België. Het was de bedoeling dat elke dag 20 treinwagons geladen met tomaten, pruimen en perziken in Vlissingen aankwamen. In juli was de verhouding 2/3 Italiaans en 1/3 Westlands fruit. Opdrachtgevers waren de groenten-exporteurs Siegers en Van ’t Hof afkomstig uit Rotterdam. De naar Ipswich vervoerde hoeveelheid fruit werd steeds groter zelfs tot boven de 100 ton! Twee kranen losten daar het in mandjes en kistjes verpakt fruit op vrachtwagens die met grote spoed naar voornamelijk Londen maar ook Birmingham en Manchester reden.

De scheepvaartlijn zou slechts enkele maanden actief blijven maar er werd al naar mogelijkheden omgezien of er ook in de wintermaanden behoefte aan was. Men schatte in dat aan het fruittransport eind oktober een einde kwam en hoopte tot eind februari het gat op te kunnen vullen met Nederlandse tuinbouwproducten. Het aantal wekelijkse afvaarten zou dan worden beperkt tot drie in plaats van zes.

In ieder geval was de lijndienst goed voor de lokale werkgelegenheid in Vlissingen. Zo’n 45 laad- en losarbeiders maakten 8-urige werkdagen wat ook goed was voor de haven in het algemeen en er kwam weer wat geld in het laatje. De bemanningsleden van de coasters kwamen over het algemeen niet uit Zeeland. Op één na waren aan boord van de 320 ton grote Hilda alleen Groningers. Haar thuishaven was dan ook Delfzijl. Het schip had zelf ook een roemrijke voorgeschiedenis. Zo was zij betrokken bij de evacuatie van het Engelse expeditieleger vanuit Duinkerken in mei-juni 1940.

Op 12 september vertrok de Jacoba naar Ipswich. Vermoedelijk is dit de laatste reis met fruit naar Ipswich geweest. De Britse regering besloot namelijk met ingang van dezelfde dag de import van groenten en fruit te verbieden. Van het idee om tuinbouwproducten te vervoeren werd niet meer gerept. Het waarom is (nog) niet bekend.

Bronnen

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwsche Courant d.d. 3 juli 1946, 25 juni 1947, 22 juli 1947

Zeeuws Dagblad 4 juli 1946, 12 en 15 september 1947

Archief Kabinet van de Burgemeester (T107) inv.nrs. 49 en 68

Archief N.V. Haven Vlissingen (T341) inv.nr. 1

H. Arnoldus. Vijftig jaar N.V. Haven van Vlissingen 1934-1984

Boren, schaafbanken en hamers De bedrijfsinventaris van de Kon. Mij. De Schelde tussen 1875-1884

Vreemd genoeg gaat het bijna altijd om de schepen en het personeel als de geschiedenis van een scheepswerf aan bod komt. Soms is er aandacht voor de opstallen als loodsen, hellingen etc., maar het gereedschap en verdere bedrijfsinventaris wordt veelal genegeerd. Vreemd, want zonder staal, schaven, boren, hamers gebeurt er niet veel.

Fotocollectie 413. 29755

De scheepswerf Kon. Mij. De Schelde werd in 1875 opgericht op het terrein van de voormalige marinewerf waar een deel van de opstallen als de kleine kappen en het dok van Perry nog aanwezig was. In een omslag met een deels in slechte staat verkerende stukken uit de jaren 1875-1884 wordt uitgebreid verslag gedaan van wat er aanwezig is aan opstallen en wat er in stond. Ook de gevolgen van de branden in de nacht van 8 april 1879 (in de gieterij). 1 juli 1881 en in de nacht van 12 op 13 juni 1884 komen aan bod. De brand van 1881 was dramatisch waarbij onder meer de machinefabriek annex ketelmakerij verloren ging. Ook de brand van 1884 moet niet worden onderschat. Een deel van de gebouwen (hulpmachinefabriek en schilderwerkplaats ging met de bedrijfsinventaris hierbij verloren of was zwaar beschadigd. Geluk bij ongeluk was de werf goed verzekerd, namelijk voor een bedrag van ƒ 1.134.000,00. Een commissie van assuradeurs bijgestaan door schade experts ging aan de slag. In juli werd een recapitulatie opgesteld, totaal schadebedrag ƒ 83.068,31 waarvan 56.741,84 voor verloren gegane machines, gereedschappen en goederen. Dat alles moest worden vervangen door nieuw hetzij tweedehands. Een deel van de machines was al tweedehands aangekocht zoals voor ƒ 2.376 een punching+shearing machine van het ponsen van gaten, afkomstig van Robert Harvey&Co., Glasgow, Schotland.

Uit de lijsten uit 1876 komt duidelijk naar voren wat in eigen beheer werd aangemaakt of was aangekocht werd. Zo werd voor de houten scheepsbouw een zaagraam met gasmachine aangekocht maar de zaagblokken en banken zelf gemaakt. Duidelijk blijkt dat de werf dan nog op twee benen hinkt, namelijk de bouw van houten en de bouw van ijzeren schepen.

Vanwege de deels slechte staat is er voor gekozen de stukken te DIGITALISEREN waardoor het mogelijk werd deze via het internet aan het publiek aan te bieden.

Bron

Archief Kon. Mij. De Schelde 1875-1970 inv.nr. 135 (Gemeentearchief Vlissingen).